به گزارش تابناک قم، جمعیت تشییعکننده لا اله الا الله گویان همچنان که وارد قبرستان میشوند توجه عابران را به تابلونوشته بزرگی جلب میکنند که در بالای سردر قبرستان نصب شده و بر روی آن نوشته شده است: «بر اساس مصوبه شورای برنامهریزی و توسعه استان دفن اموات در آرامستان علیابن جعفر(ع) ممنوع است و با متخلفان برخورد قانونی صورت میگیرد». جمعیت میت را تا قبر حفرشده مشایعت میکنند، در آنجا مراسم مختصری برگزار میکنند و پس از ساعتی متفرق میشوند؛ نه برخوردی صورت میگیرد، نه ممنوعیتی مشاهده میشود و نه سئوال و جوابی پیش میآید.
برای ساکنان شهر قم یا حداقل کسانی که در سالهای اخیر در مراسم تشییع کسی شرکت کردهاند، این صحنه، صحنهای آشناست، اما کسانی که از شهرهای دیگر اموات خود را به شهر قم منتقل میکنند تا در یکی از آرامستانهای داخل شهر قم دفن کنند و در خیال خود با هزینهای گزاف «بهشت را از پیش برای میت خود خریده باشند»، این تابلو چندان خوشنقش نیست و اندکی موجب نگرانی آنان میشود که مبادا کاری غیرقانونی انجام دادهاند و در اثنای تشییع و تدفین برخورد و درگیریای صورت گیرد، اما آنان نیز پس از مراسم تدفین مشاهده میکنند که برخوردی در کار نیست و شاید این جمله را از ذهن میگذرانند که این تابلو مربوط به گذشته است و اکنون دفن اموات آزاد شده است یا قرار است به زودی دفن اموات در این آرامستان ممنوع شود.
مردم قم اما میدانند که این تابلو و تابلوهای مشابهی که بر بالای در ورودی آرامستانهای شهر نصب شده است به یک شوخی میماند که تلاش میکند پرداخت بهای گزاف بابت قبر را توجیه کند یا به بازماندگان بقبولاند که «خرید بهشت برای میت به سادگی امکانپذیر نیست و آنها از خواص بودهاند که توانستهاند میت خود را در قبرستانهای داخل شهر دفن کنند».
اما واقعیت این است که از سالها قبل با تصویب شورای برنامهریزی و توسعه استان قم و بر اساس دلایلی که در همان زمان در این شورا و نیز شورای اسلامی شهر قم مطرح شد، دفن اموات در قبرستانهای موجود در داخل شهر قم ممنوع شد. مخالفان دفن اموات در محدوده شهر دلایلی مانند ایجاد آلودگی صوتی برای همسایگان محیط پیرامونی قبرستان، ایجاد آلودگی زیست محیطی ناشی از وجود حشرات و حیوانات موزی در محیط قبرستان و ایجاد افسردگی به دلیل شنیدن شدن دائمی صدای ضجه و گریه مطرح میکردند.
در این میان عدهای نیز که تعدادشان اندک نیست معتقدند وجود قبرستان در داخل شهر و گذر از آن موجب فارغ شدن از مشکلات با یاد مرگ، ایجاد آرامش برای کسانی که دچار نگرانی از آینده هستند و تنبه خطاکاران میشود.
وجود قبرستانهای متعدد که اکثرا در محیط پیرامونی مزار امامزادگان دفن شدهاند اجرایی شدن این مصوبه را نیازمند عزمی جدی میساخت، اما گویی تصویبکنندگان، دشواری اجرای تصمیم خود را نمیدانستند یا برای اجرای آن اتفاق نظر نداشتند، چرا که در این میان عوامل درهمتنیده اقتصادی و اجتماعی بر دفن اموات در قبرستانهای داخل شهر اثرگذار بود. بر اساس اطلاعات ادارهکل اوقاف و امور خیریه استان قم 444 امامزاده در شهر قم دفن شدهاند اما مزار همه آنها به قبرستان تبدیل نشده است. از سویی برخی نقاط خارج از بقعه امامزادگان نیز در کوچه پسکوچههای مرکز شهر صورت قبرستان خانوادگی به خود گرفتهاند و در برخی از آنها خانوادهای نیز ساکن است.
به هر صورت این مصوبه تنها در مورد یکی دو قبرستان مانند قبرستان وادی السلام در خیابان خاکفرج اجرایی شد و این قبرستان به باغمزار تبدیل شد. این خود بیانگر اجرای مقطعی و سلیقهای تصمیم مسؤولان استانی برای جلوگیری از دفن اموات در داخل شهر است.
اکنون مدیرعامل سازمان بهشت معصومه(س) شهرداری قم از برخورد مقطعی با دفن اموات در آرامستانهای داخل شهر گله میکند و میگوید: هیچ یک از آرامستانهایی که در داخل شهر قم و حتی خارج از شهر اقدام به دفن اموات میکنند به جز آرامستان بهشت معصومه(س) پروانه بهرهبرداری ندارند.
وی از آرامستانهای علی ابن جعفر(ع)، امامزاده سیدعلی، امامزاده حمزه، امامزاده احمد بن قاسم، شیخان، باغ بهشت، امامزاده ابراهیم، چهل اختران و امامزاده احمد به عنوان برخی از اماکنی یاد میکند که با وجود غیرقانونی بودن، دفن اموات در آنها انجام میشود.
اما به جز مدیرعامل سازمان بهشت معصومه(س) شهرداری قم، بسیاری از مردم هم از دفن اموات در آرامستانهای داخل شهر در ابعاد گوناگون گلهمند هستند. نبود امکانات مناسب در این آرامستانها و ایجاد ترافیکهای سنگین در خیابانهای اطراف آرامستانها در شبهای جمعه از جمله گلههای شهروندان است. شهروندان قمی میپرسند کسانی که پولهای هنگفت فروش قبر را در اختیار میگیرند از سازمان اوقاف و امور خیریه گرفته تا سایر اشخاص، بابت این پول چه خدماتی ارائه میکنند.
البته نباید از یاد برد که برای دفن اموات در قبرستانی به جز بهشت معصومه(س) مبلغی به عنوان عوارض از بازماندگان میت به نفع شهرداری اخذ میشود، اما این خود از یک سو هزینهای بر هزینههای کفن و دفن میت میافزاید و از سوی دیگر بازماندگان اموات نفعی از بابت هزینهای که به شهرداری میپردازند نمیبرند و خدماتی دریافت نمیکنند. میتوان گفت این پول تنها جریمهای است که آنان بابت عدم دفن میت خود در آرامستان بهشت معصومه(س) میپردازند.
علاوه بر این گذری در قبرستانها در ایام شب جمعه، هرج و مرج و نابسامانی در این اماکن را به وضوح نشان میدهد؛ از فقدان یا خیابانکشی تنگ که پاسخگوی عبور حجم عظیم جمعیت را ندارد گرفته تا نبود سرپناهی برای بارانهای رگباری روزهای پاییز و زمستان و سایبانی برای روزهای گرم تابستان قم، از فقدان سرویسهای بهداشتی در دسترس مردم تا قبرهایی که اکثر مردگان به زحمت در آن جای میگیرند.
سئوال مردم این است که وقتی برای برپا کردن و فعالیت یک مغازه بقالی به مجوز چندین نهاد و ارگان نیاز است و در صورت مشاهده تخلف بلافاصله برخورد قانونی با آن صورت میگیرد و آن مغازه پلمب میشود، چگونه است که قانون منع دفن اموات در قبرستانهای داخل شهر بلاتکلیف است. همچنین در شرایطی که کالاهایی با نازلترین قیمت، دارای برچسب قیمت مصرفکننده هستند و هیچ مغازهداری در هیچ نقطهای از شهر نمیتواند آن را به بهایی بالاتر از قیمت درجشده بفروشد، چگونه است که هر قبرستان در هر نقطهای از شهر و حتی خارج از شهر ساز خود را مینوازد و اساسا مبنای محاسبه قیمت قبر چیست و تعیینکننده آن کدام مرجع قانونی است. مسئله دیگر این است که مسئول نظارت بر آرامستانها کیست و حقوق مردم در آرامستانها چیست؟