یکی از دغدغه های مقام معظم رهبری که در سخنرانی های مختلف به ویژه در چند سال اخیر بر روی آن تأکید ورزیده اند مسئله «علوم انسانی» و مشکلات آن می باشد.
به گزارش تابناک قم، مقام معظم رهبری بارها گلایه خود را در مورد وضعیت موجود این علوم ابراز داشته و تحول اساسی در محتوای درسی رشته های مختلف این علوم را لازم شمرده اند. بدون آنکه به مناقشات مربوط به تعریف علوم انسانی وارد شویم. برای روشن شدن حوزه این علوم همین مقدار اشاره می شود که علومی مانند: جامعه شناسی، روانشناسی، روانشناسی اجتماعی، علوم سیاسی، اقتصاد، مردم شناسی، تاریخ، جغرافیا، علوم ادبی، فلسفه، هنرهای زیبا و.. ذیل عنوان علوم انسانی قرار می گیرند.
با توجه به همین ضرورت، دومین دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی کشور با حضور بیش از ۳۵۰ دانشجو و به همت دفترتبلیغات اسلامی در دهکده تفریحی تحقیقاتی وسف در حال برگزاری است.
هدف از برگزاری این طرح، آشنایی دانشجویان با حوزه معرفتی علوم انسانی است و دانشجویان نخبه در این دوره با هویت علوم انسانی و زمینه های فرهنگی و فلسفی آن آشنا خواهند شد.
دانشجویان در این دوره با رویکردهای متفکران علوم انسانی که در این حوزه صاحب نظر هستند، بیشتر آشنا خواهند شدو یکی از ویژگی های این دوره این است که سعی شده فقط از نظرات متخصصان حوزوی استفاده نشود بلکه از تخصص افرادی بهره ببریم که هم در حوزه و هم دانشگاه دستی بر آتش داشته باشند.
حجت الاسلام والمسلمین دکترحمید پارسانیا رییس قطب بنیادهای نظری نظام متقن علوم اسلامی و انسانی دفترتبلیغات اسلامی در توضیح این دوره می گوید: در دومین دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی روزانه یکی از صاحب نظران به طرح مباحث تخصصی خواهند پرداخت و سال گذشته استقبال خوبی از این طرح صورت گرفته است و بسیاری از مباحث مطرح شده زمینه تحقیق و پژوهش دانشمندان و نخبگان را تشکیل داده است.
وی ادامه می دهد: در دومین دوره سعی شده است تا علاوه بر کمیت، کیفیت مطالب نیز افزایش یابد، همچنین یک جلد از مطالب سال گذشته آماده شده است که در دومین دوره از آن رونمایی خواهد شد.
دکترفتوتیان دبیر دومین گفتمان نخبگان علوم انسانی با بیان اینکه یکی از محورهای این دوره نقد علوم انسانی مدرن و آشنایی با ماهیت علم مدرن است، خاطرنشان کرد: آشنایی با ماهیت علوم انسانی مدرن در فضای غرب از دیگر محورهای این دوره محسوب می شود و همچنین دانشجویان در این دوره با فضای شکل گیری انقلاب اسلامی در بستر مدرنیته آشنا خواهند شد.
وی با اشاره به آموزش رویکردهای دین شناختی در این دوره، اظهار کرد: دین به عنوان یک منبع معرفتی فعال و پویا که قرن ها است گستره جغرافیایی جهان اسلام را در سیطره خود قرار داده است در زمانه حاضر چه ظرفیت هایی دارد و چه ادعاهایی دارد و چه اقدامی انجام خواهد داد.
دبیر اجرایی دومین دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی با اشاره به استقبال کم نظیر اساتید و صاحب نظران حوزه علوم انسانی از دومین گفتمان نخبگان علوم انسانی، تصریح کرد: اساتید مطرحی از قبیل دکتر زرشناس، دکتر طالب زاده دبیر شورای تحول علوم انسانی، دکتر کچوئیان، دکتر سعید زیباکلام، حجت الاسلام والمسلمین میرباقری، حجت الاسلام والمسلمین واعظی رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، آیت الله اعرافی مدیر حوزه های علمیه سراسر کشور، حجت الاسلام والمسلمین محمد تقی سبحانی و حجت الاسلام والمسلمین پارسانیا از اساتیدی هستند که در این دوره به طرح موضوع خواهند پرداخت.
تحول علوم انسانی نیازمند حمایت همه جانبه است
زرشناس عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در حاشیه برگزاری دومین دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی با بیان اینکه یکی از راه های تحول در علوم انسانی ترویج فرهنگ نقادی نسبت به علوم انسانی مدرن است، اظهار کرد: یکی از راه های تحول در علوم انسانی که بتواند نقدی به علوم انسانی مدرن وارد کند تربیت نیروی انسانی است.
وی با بیان انکه ما اگر قصد تحول در علوم انسانی را داریم باید نیروهایی تربیت کنیم که نگاه آن ها ورای مشمولات علوم انسانی مدرن باشد، خاطرنشان کرد: یکی از راه های رسیدن به این امر مهم تببین متون درسی مبتنی بر تحول است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه تغییر بافت اساتید نیز می تواند در زمینه تحول نقش بنیادین ایفا کند، خاطرنشان کرد: ما برای رسیدن و تحقق تحول در علوم انسانی می توانیم نگاه نقادانه را در بین نخبگان و دانشجویانی که در رشته های علوم انسانی فعالیت می کنند نیز ترویج کنیم.
وی با بیان اینکه این نخبگان و دانشجویان می توانند سرآغاز تحول در علوم انسانی باشند، تصریح کرد: البته این تحول در صورتی میسر خواهد شد که نهادهای رسمی و دانشگاهی حمایت های لازم را از بحث تحول در علوم انسانی داشته باشند.
دکتر زرشناس با اشاره به نقش نهادهای حوزوی و دانشگاهی در تحول علوم انسانی، گفت: این نهادهای هم می توانند در بحث تبیین کتب درسی نقش آفرینی کنند و هم می توانند به تربیت نیروی انسانی در بحث تحول بپردازند.
گفتنی است دومین دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی کشور با حضور بیش از ۳۵۰ دانشجو از سراسر کشور پانزدهم تا ۲۹مرداد ماه در دهکده تفریحی تحقیقاتی وسف در حال برگزاری است که طی این دوره برترین اساتید و صاحب نظران علوم انسانی به بیان مبانی نظری در این حوزه می پردازند.
نقش دانشجویان ممتاز در عرصه تحول در علوم انسانی
دکتر سید حمید طالب زاده نیز که از دیگر اساتید دوره گفتمان نخبگان علوم انسانی است با بیان اینکه اگر گفته می شود علوم انسانی مدرن یا جدید به این معنا نیست که قبل از علوم انسانی مدرن ما علوم انسانی دیگری داشته ایم اظهار کرد:ما باید بدانیم که این علوم جدید ناسخ آن علوم هستند و به جای آن علوم انسانی قرار گرفته اند بلکه این وصف مدرن ، وصف توضیحی می باشد و بیان می کند که علوم انسانی عموما متصف به مدرن هستند.
وی با بیان اینکه ما نباید تصور کنیم که علوم نظری گذشته همانند فلسفه و کلام و تفسیر و فقه و اخلاق و علوم دیگر نیز علوم انسانی هستند، بیان کرد: علوم انسانی صرفا در دوره مدرن پدید آمده و امکان اش در دوره مدرن بوده و آن علوم ، علوم اسلامی هستند علم تفسیر و کلام علم اسلامی است فلسفه، متصف به اسلامی می باشد و به آن فلسفه اسلامی می گوییم.
دبیر شورای تحول شورای علوم انسانی ادامه داد: حتی اگراین علوم در دین دیگری هم شکل گرفته باشد باز هم به آن دین نسبت دارد و به آن فلسفه یهودی یا فلسفه مسیحی گفته خواهد شد، اینها به عنوان علوم انسانی مطرح نیستند پس اگر گفته می شود ماهیت علوم اسلامی مدرن، این مدرن وصف توضیحی است.
وی با بیان اینکه به عنوان نمونه افلاطون آن گاه که از عقل سخن می گوید عقل را با مفهوم آزادی توضیح می دهد از نظر وی شان عقل ، آزادی است و عقل با گسست و با نفی عقل می شود ، افزود: افلاطون باطن اشیاء را مورد توجه قرار می دهد و اینکه انسان از غار و شعله ها به خورشید می رسد و در پرتو خورشید اشیاء را مطالعه می کند این خورشید عقل است و انسان با نفی و آزادی از ظاهر عبور می کند و به باطن برسد و این همان آزادی است.
دکتر طالب زاده با بیان اینکه آزادی وصف و شان عقل است پس زمانیکه سخن از آزادی می شود یعنی انسان آزاد ابتدا آزادی خود را با نفی اعلام می کند و خود را از اسارت بیرون می آورد، اظهار کرد: انسان لحظه ای آزادی خود را اعلام می کند که چیزی را نفی می کند و به این می گویند آزادی، وقتی ظاهر می شود که تصمیم می گیرد تصمیم مستلزم آزادی است و بدون تصمیم که انتخاب صورت نمی گیرد.
وی با بیان اینکه آزادی با ترک کردن می آید انسان خود را کر می کند یعنی نسبت به همه طرق دیگر که در پیش روی اوست کر می شود آنها را نمی شنود پس با کر کردن و نشنیدن آزادی می آید، اظهار کرد: ابن سینا برای توضیح عقل از سلب سخن می گوید وی در مثال اسب که می گوید اول به اسب توجه می کنید از کالبدش صرف نظر می کنی و به صورت خیالی می اندیشی تصور می کنی اما این هیات به نحو جزئی ظاهر می شود و از جزئیات آن صرف نظر می کنی بعد به مفهوم اسب می رسید.
دبیر شورای تحول علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه عقل این است که آزادی و ضرورت با هم رخ می دهد، تصریح کرد: عقل می گسلد نه اینکه یله شود پس آزادی به ضرورت می رسد.
وی ادامه داد: قانون الهی عین مشیت و اراده است پس آن طرف هم آزادی هست ، مگر ما وجه قانونی را نمی بینیم ، وجه ملکوتی است پس مشیت و اراده به ضرورت استو از یک طرف خدا ارا ده می کند ضرورت تولید می شود، پس اراده و ضرورت با هم ممزوج هستند خداوند.
دکتر طالب زاده با بیان اینکه اگر انسانی در هر ماهیتی اراده حق را مشاهده کند ، از مقام فرق و تفرق و از سرگردانی میان اشیاء نجات پیدا می کند و به توحید افعالی خواهد رسید، افزود: انسان در این صورت همه چیز را مشیت حق می بیند وآن زمان اگرآگاه همانند این است که به مشیت حق آگاهشده است.
وی گفت: امام صادق(ع) فرمود همانا دل های ما اهل بیت(ع) ظروف مشیت حق است یعنی ما فقط مشیت حق را دریافت می کنیم.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه عقل در دوره مدرن آزادی می شود، تصریح کرد: اگر عقل در کنه خود آزادی است پس امر ضروری را پدید می آورد پس به مقام کنه می رسد پس اگر عقل شد آزادی همان مقام را پیدا می کند یعنی به مقام کنه خوب خواهد رسید.
دکتر طالب زاده دربخش دیگری از سخنان خود با بیان اینکه اگر این عقلی که آزادی است و خودش را در جهان محقق می کند و تمام آن امور را اعتبار می کند تمام اشیاء را شکل می دهد، خاطرنشان کرد: علوم طبیعی پدید می آیند و منجر به تکنولوژی و تکنیک می شود و تکنولوژی و تکنیک از بطن این علوم شکل می گیرد حالا اگر همین عقل همین رفتار خودش را مشاهده کند آزادی خودش را مشاهده کند.
وی ادامه داد: ما در شرایطی هستیم که در "باورها "زندگی می کنیم، علوم انسانی مرتب در حال تغییر هستند و مرتب خود را در بحران شکل می دهد و بازسازی می کنند از این رو از علوم انسانی به تاریخی تعبیر می شود.
دبیر شورای تحول علوم انسانی گفت: "دیل تای" می گوید امکان ندارد علم انسانی ،غیر تاریخی باشد او متوجه این مسائل است می بیند چگونه انسان در بستر تاریخ ع خودآگاه می شود این علوم انسانی یعنی علومی که آن شان و حقیقت آزادی را در پهنه تاریخ به تفضیل در می آورد و انسان را نسبت به این وضع خودآگاه می کند.
وی با بیان اینکه این علوم را می گویند علوم انسانی نه علوم انسان، بیان کرد: این ها علوم انسان را به شان خود که آزادی است آگاه می نماید و در آن به تفضیل، مسائل را بیان می کند، آن چه که در دین مطرح می شود علم انسان است و علم انسان یعنی اینکه انسان چه موجودی است چه مبداء و چه مقصدی دارد و برای چه به این عالم آمده است.
دکتر طالب زاده با بیان اینکه در علم انسان باید مشخص شود که غایت اش از حیات چیست و چه کاری کند که شان انسانی او باشد و باید ها و نبایدهایش کجاست ، بیان کرد: ما اگر اخلاق و عرفان داریم ، عرفان به این معنا می پردازد که حقیقت انسان طلوع کند از اهواء نفس بیرون بیاید اما در علوم انسانی حقیقت انسان مطرح نیست، انسان آمده که رذیلت را کنار بگذارد و به فضیلت متعلی شود اما در علوم انسانی مدار آزادی بشر است و رذایل و فضایل نیست.
وی با بیان اینکه اگر بخواهیم تحولی در علوم انسانی پدید بیاوریم باید در این معانی رسوخ کنیم و باید ببینیم چه راه هایی پیش روی ماست تا بتوانیم در آن چه که موجود است تحول به وجود بیاوریم ، افزود: این امر مهم وظیفه شما دانشجویان است و این کار مهم نیازمند یک تحقیق و پروژه طولانی مدت است که باید نسل جوان و علاقه مند به علوم انسانی که واقعا با همه وجود در این مسیر قدم می گذارند بیاید و این راه ها را باز کنند که ما در عین حال که از مزایای این علوم بهره مند شویم آن هویت معنوی و متعالی انسان هم در مرکز و کانون توجه خودمان قرار دهیم امید است.
دبیر شورای تحول علوم انسانی با اشاره به نقش دانشجویان ممتاز در عرصه تحول در علوم انسانی، تصریح کرد: شما نخبگان در آینده محققان واقعی شوید و باید درس بخوانید، شما را باید فقط در کتابخانه پیدا کرد وهر کس بخواهد سراغ شما را بگیرد باید بگویند در کتابخانه است نه در پارک و سینما و در حال حاضر فرصت این ها نیست.
وی ادامه داد: ما وقت تفریح نداریم و وقت کار شبانه روزی است، لایب نیتس فیلسوف بزرگ آلمانی در قرن 17 وقتی پشت میز کار خود می نشست مدت 72 ساعت در آن محل حضور داشت تا جایی که از پا می افتاد، این ها این گونه کار کردند و موفقیت های آن ها مفت به دست نیامده و با رنج فراوان حاصل شده است، اگر می خواهیم "ما" شویم باید این گونه کار کنیم پس هیچ گاه برای معدل و کار و رو کم کردن و پاس کردن واحد، درس نخوانید و برای حقیقت درس بخوانید تا جوانه بزند آن چه می خواهید.
منبع: تابناک
