امام جواد(ع) جوان‌ترین امام بودند که به شهادت رسیدند این امام بزرگوار در سن هشت سالگی به امامت رسیدند و در سن 25 سالگی به مقام شهادت نائل شدند.
تاریخ و روایات رسیده شاهد تلاش آن حضرت در ابعاد مختلف است. عمر با برکت آن حضرت در پاسخ به سؤالات و شبهات در چهار محور اصول و مبانی اعتقادی، اصل امامت، فروع فقهی و مباحث اخلاقی سپری شد و در حقیقت حضرت به واسطه مناظرات و مجادله احسن پایه‌های اعتقادی مردم را بر اساس شکل‌دهی نظامات فکری محکم کردند که این موضوع به توضیح بیشتری نیاز دارد.
خداوند در قرآن کریم لفظ مجادله و مشتقات آن را 29 مرتبه در قرآن تکرار کرده که خلاصه آن این است که انسانها به واسطه مجادله به حق می‌توانند اندیشه، اعتقاد و گرایش‌های جامعه را به سمت حق سوق دهند که عکس آن هم مجادله به باطل یا مجادله و مناظره غیر احسن و باطل است که آثار مخربی از قبیل مانع درک حقایق و معارف، زمینه‌ساز اختلافات و دشمنی‌ها و تضعیف دین در جامعه است.
با حفظ این نکته دوران خاص حیات مبارک امام جواد(ع) که مصادف بود با هلاکت مأمون عباسی و روی کار آمدن معتصم، فراگیری تفکر معتزلی و شبهات در خصوص مقام و شأن امام معصوم در جامعه، آن حضرت با تمسک به آیات قرآن و روایات صحیح از نبی اکرم(ص) تا حدود زیادی انحطاطات و انحراف‌ها را از فضای جامعه دور کردند که به ویژه در استحکام عقاید شیعیان این مسئله به خوبی روشن است.
چنانکه در فرازهای مختلف زیارت‌نامه آن حضرت مانند «السلام علیک یا نور الله فی ظلمات الارض ـ السلام علیک ایها النور الساطع ـ السلام علیک ایها البدر الطالع» مشاهده می‌شود، امام جواد(ع) نوری بودند که غبار و تاریکی جهل را از اذهان انسانها زدودند و مانند پدر بزرگوارشان، امام رضا(ع) و اجداد طاهرینشان هدایت حقیقی و راه سعادت را برای همگان چه حاضران در زمان خودشان و چه شیعیان در تمام ادوار تاریخ، به عالی‌ترین وجه بیان و با اخلاق حسنه و عمل صالح، سیره و روش نبی اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) را در جامعه تداعی کردند.
