تامین امنیت پاکستان با اخراج اتباع افغانستان، یا گسترش تهدید برای ایران

کمال حسینی- مهاجرت را می‌توان مجموعه اقداماتی بین‌المللی در جهت سکونت و اقامت دائم و غیر دائم و اخذ شهروندی کشور مقصد از سوی مردم کشوری دیگر دانست.

یکی از دلایل مهم مهاجرت، اشتغال در کشور مقصد بوده و معمولا به افرادی اطلاق می‌شود که برای مدت طولانی، قصد سکونت در آن کشور را دارند.

از جمله مزایای مهاجرت برای هر دو کشور مبدا و مقصد، انتقال نیروی کار مازاد از کشور مبدا به مقصد و همچنین تامین نیروی کاری کشور مقصد به وسیله کشور مبدا خواهد بود. این اقدام بین‌المللی نشان‌دهنده این است که مهاجران تنها مصرف کننده نیستند و مهاجرت می‌تواند درآمد بالایی را برای کشور مقصد به همراه داشته باشد.

مهاجرت علاوه بر زیبایی‌هایی که برای مهاجران دارد، مشکلاتی را نیز برای کشور مقصد پدید خواهد آورد. مردم افغانستان در صدر فهرست جمعیت پناه‌جو و مهاجر از دهه ۱۹۷۰ میلادی به این سو قرار دارند.

مهاجرت میلیون‌ها افغانستانی به کشورهای همسایه

احمدخان ابدالی در فردای قتل نادرشاه افشار در سال ۱۷۴۷ از اردوی نادر جدا و در شرق و جنوب شرق افغانستان امروزی هسته یک حکومت جدید را بنیان نهاد. ترکیب این منطقه، شامل پشتون‌های شرقی و پشتون‌های جنوبی، مایه یک تقسیم بندی سیاسی میان این مردم است که حتی امروزه هم تاثیر آن در دسته بندی‌های داخلی طالبان دیده می‌شود.

در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱/۶ میلیون نفز از اتباع افغانستان، چه به صورت قانونی و چه غیر قانونی به کشورهای همسایه از جمله ایران و پاکستان مهاجرت کرده‌اند. البته این آمار از طرف دفتر هماهنگ‌کننده‌ کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل (اوچا) آمده، اما آمار رسمی ایران و پاکستان تعداد مهاجران به مراتب بیشتری را نشان می‌دهد.

همین اتفاق، یعنی تعداد بالای افراد خواستار مهاجرت به کشورهای همسایه باعث شده تا پاکستان به فکر سر و سامان دادن به اوضاع اتباع افغانستانی در کشور افتاده. تا جایی که وزیر کشور پاکستان، در خلال دیدار با نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان از آغاز مرحله دوم بازگرداندن مهاجران افغان به کشورشان خبر داده و گفت، هیچ خارجی اجازه اقامت بدون داشتن مدارک قانونی در پاکستان را ندارد.

مهار تروریسم و بهبود وضعیت اقتصاد، یکی از دلایل اخراج مهاجران افغانستانی از طرف پاکستان عنوان شده است. از سوی دیگر، برخی کارشناسان بر عوامل تاثیرگذار بیشتری اشاره داشته و معتقدند پاکستان به دلیل جذب کمک‌های مالی از طریق نهادهای بین‌المللی، و مشکلات اقتصادی که در کشور وجود دارد، دست به این کار زدهو از این طریق می‌تواند از فشارهای بیش از حد مردمی نیز بکاهد.

هدایت اتباع اخراجی به نواحی شمالی افغانستان

این نکته را هم باید یادآور شد که یکی از دلایل مهم مهاجرت افغان‌ها، فضای اقتصادی داخل افغانستان است، اما می‌توان گفت جمعیت ۱/۷ میلیونی مهاجران افغانستانی در مقابل جمعیت ۲۴۰ میلیونی پاکستان، نمی‌تواند تاثیر چندانی بر اقتصاد پاکستان بگذارد.

این در حالی‌ست که حکومت طالبان در افغانستان، اخراج اتباع خود را اقدامی ظالمانه و سیاسی از سوی طرف پاکستانی دانسته و از طرفی اقدام به واگذاری زمین‌های مسکونی و کشاورزی به اتباع اخراج یافته که عدمتا از قوم پشتون بوده و به نواحی شمالی افغانستان هدایت شده‌اند، نموده است.

اما از دید کارشناسان، دلایل دیگر اقدام پاکستان در اخراج اتباع افغانستان را می‌توان فعالیت ده‌ها هزار مدرسه دینی که از کنترل دولت نیز خارج‌اند و دولت پاکستان را دولتی دینی نمی‌دانند، دانست. همچنین زمینه افراطی‌گری در این مدارس به دلیل قرار گرفتن در مناطق قبیله‌ای فراهم بوده و این تهدیدی جدی علیه امنیت ملی پاکستان محسوب می‌شود.

از آنطرف، زندگی گروه‌های همسو با پاکستان در این کشور در چند سال گذشته، و طرد آن‌ها توسط پاکستان، زمینه نفوذ این کشور در افغانستان را نیز بیشتر خواهد کرد.

و در نهایت این نکته حائز اهمیت است که این تغییر بافت در برخی از مناطق افغانستان، نمی‌تواند برای ایران خالی از ضرر باشد و به دلیل شرایط اقتصادی افغانستان، اثرگذاری ایران را در افغانستان کم کرده و شاهد منازعات قومیتی و بروز ناامنی و در نتیجه موج جدیدی از مهاجرت به سوی ایران را به همراه خواهد داشت.