اثرات اقتصادی حیات زاینده‌رود بر اقتصاداصفهان

به گزارش تابناک به نقل از فارس، بحران کم بارشی و اضافه برداشت‌‎ها از سفره‌های زیر زمینی طی چند دهه اخیر در سایه بی‌توجهی دولت و مسئولان و البته سوء استفاده استحصال کنندگان آب موجب رسیدن وضعیت آبی کشور به درجه هشدار شده تا دولت یازدهم اقداماتی برای کاهش اضافه برداشت‌ها و مدیریت آب انجام دهد.

منطقه مرکزی کشور و خصوصا اصفهان سال‌هاست که درگیر مسائل خشکسالی و اضافه برداشت استان‌های بالادستی از منابع آبی‌ست که از این منظر لطمات زیادی را تجربه کرده و پیگیری‌های گسترده مسئولان استانی و کشوری را به دنبال داشته است.

در طی این سال‌ها، تلاش رسانه‌ها و تشکیل کمپین‌ها و ثمن‌ها توسط فعالان اجتماعی استان موجب شد، در طی یکسال اخیر استان اصفهان به عنوان دارنده حق آبه و مالک زاینده‌رود به قسمتی از حق خود از آب زاینده‌رود برسد.

با این حال اقتصاد علم تخصیص منابع محدود به نیازهای نامحدود است و نگاهی به میزان برداشت‌ها از سرچشمه تا مقصد زنده‌رود، عدم تخصیص منصفانه آب در این حوزه‌ها را به وضوح نشان می‌دهد و همین عدم تخصیص منصفانه و ضربات سنگینی به اقتصاد استان وارد کرده که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌شود.

سهم 13 درصدی زاینده رود بر ارزش افزوده استان

آب به عنوان یکی از ارزشمندترین منابع طبیعی، گنجینه مشترک انسانها، منشأ حیات و زیربنای رشد و توسعه اقتصادی و اجتماعی هر جامعه‌ای است.

امروزه آب در بسیاری از مناطق جهان به یک بحران جدی تبدیل شده است که ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. در بین مناطق مختلف ایران، استان اصفهان و به‌ ویژه نواحی شرقی آن جزء مناطقی است که با محدودیت منابع آبی روبه‌رو است.

سرانه منابع آب در استان اصفهان، 1054 مترمکعب است که به ترتیب 11، 50 و 04 درصد کمتر از سرانه در ایران، آسیا و جهان است. همچنین با توجه به اینکه حد بحرانی سرانه آب در مدیریت منابع آب 1614 مترمکعب عنوان شده، بنابراین منطقه اصفهان حدود 10 درصد زیر ناحیه بحرانی قرار دارد.

بنابراین کمبود آب را می‌توان مهمترین چالش پیشروی استان اصفهان تلقی نمود. بر اساس تحقیقاتی که توسط اساتید اقتصاد دانشگاه اصفهان صورت گرفته سهم آب زاینده رود در ارزش افزوده اقتصادی استان 13 درصد و وابستگی اقتصاد اصفهان به آن 54 درصد ارزیابی شده است.

استان اصفهان در تولید محصول ناخالص داخلی، رتبه سوم را دارد. سهم این استان در ایجاد ارزش افزوده بخش صنعت، خدمات و کشاورزی به ترتیب 14.7، 6.4 و 5.9 درصد است که به این ترتیب رتبه دوم، سوم و پنجم را در تولید این بخش‌ها به خود اختصاص داده است.

به طور کلی عوامل مختلف تولید، در ایجاد ارزش تولید هر یک از بخش‌های اقتصاد سهم مشخصی دارند. آب به عنوان یک نهاده تولید در ایجاد ارزش تولید بخش‌های اقتصادی استان نقش به سزائی دارد. ارزش تولید هر بخش، سرمایه‌گذاری و اشتغال در آن بخش و ارزش تولید دیگر بخش‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین نقش و اهمیت آب در بخش‌های اقتصادی تنها محدود به تاثیر مستقیم آن نمی‌شود.

توقف طرح‌های توسعه صنعتی و رشد بیکاری استان

اصفهان از دیرباز به دلیل طرح‌های گسترده صنعتی نیاز مبرمی به شریان حیاتی زاینده‌رود داشته و در کنار آن پذیرای مهاجرانی از استان‌های اطراف به منظور اشتغال بوده و اما کاهش سهم آب اصفهان باعث کاهش تولید و البته توقف کامل طرح‌های توسعه صنایع اصفهان شده، به گونه‌ای که وزیر صنعت در سال گذشته در بازدیدی که از صنایع اصفهان داشت، دستور به توقف کامل توسعه طرح‌های فولادی داد و با توجه به درگیر بودن سهم بالایی از اقتصاد استان به صنایع مادر، عملا بیکاری استان اصفهان بیش از 1.5 درصد از میانگین بیکاری کشور بالا رفته و جمعیت یک میلیون نفری خانواده کارگری استان در معرض بیکاری قرار گرفته که خود می‌تواند فاجعه‌ای اجتماعی برای کشور به بار آورد و این تنها یکی از اثرات محسوس بستن آب زاینده‌رود بر کنش‌های اجتماعی و اقتصادی کشور است.

عمده صنایع مادر و کلیدی کشور از جمله صنایع فولاد، صنایع نظامی، مرکز فناوری هسته ای، صنایع شیمیایی بسیار گسترده مانند پالایشگاه، پلی اکریل، پتروشیمی، دی ام تی، صنایع برق و شمار بسیاری از صنایع ساختمانی از جمله کارخانه‌های سیمان، آجر، سنگ و نیز واحدهای پرشمار نساجی در حاشیه زاینده رود استقرار یافته است.

منبع تأمین کننده آب همه این صنایع، رودخانه زاینده رود می‌باشد. بنابراین هرگونه تغییرها و نبود مدیریت آبرسانی به این صنایع حتی برای یک روز آسیب های جبران ناپذیری را به همراه خواهد داشت.

کشاورزی شرق اصفهان در خطر نابودی

حال و روز کشاورزی استان به دلیل همبستگی کامل سطح آب‌های زیر زمینی استان با جریان آب در رودخانه نیازی به شرح ندارد، اما قطعا کشاورزان شرق اصفهان مظلوم‌ترین قشر صدمه دیده از عدم جریان آب زاینده رود هستند چون با وجود داشتن حق آبه زنده رود به دلیل اضافه برداشت‌های بالادستی (قبل و بعد از سد) و تخصیص نامطلوب منابع، کلیت کشاورزی شرق اصفهان از بین رفته و به دلیل افت سطح آب‌های زیر زمینی، آب‌های استحصالی چاه‌ها به سمت شوری رفته و قابلیت استفاده در کشت و کار را ندارند.

سهم حوضه زاینده رود در تأمین آب مورد نیاز استان، 72 درصد است. همچنین 66 درصد از آب مصرفی این حوضه، از منابع زیرزمینی و 34 درصد از آن منابع سطحی است.

مرگ ماهی‌ها و هزینه‌های تبعات زیست محیطی

از دیگر آسیب‌هایی که این باز و بسته کردن مداوم جریان زاینده‌رود به حوزه اقتصادی وارد می‌کند، بحث هزینه‌های زیست محیطی است.

مرگ صدها هزار ماهی که در روزهای گذشته تیتر یک رسانه‌ها بود و برخی از آنها نیز با تلاش‌های مردمی نجات یافتند تنها یکی از این هزینه ها است که علاوه بر هدر رفتن برداشت‌های احتمالی اقتصادی از این ماهی‌ها باعث تغییر در اکو سیستم و آسیب‌های ثانویه خواهد شد.

آسیب‌هایی که پس از وقوع باید میلیون‌ها تومان خرج شود تا آثار مخرب آن برطرف شود.

حیات گردشگری در گرو زنده‌رود

فارغ از اثرات مستقیم بی آبی زاینده رود بر صنعت و کشاورزی استان، حیات بخش گردشگری نیز بدون شک به جریان زنده‌رود وابسته است.

دهکده‌های تفریحی سواحل رودخانه، سرمایه‌گذاری سنگین در پارک‌های ساحلی همچون باغ بهادران و ناژوان و البته جلوه تفریحی اماکن تاریخی همچون سی و سه پل و خواجو و حتی میزان بازدید نمایشگاه بین المللی پل شهرستان همه به طور مستقیم با جریان آب زاینده‌رود مرتبط است.

نبود این موارد یعنی از میان رفتن بخش عظیمی از درآمد گردشگری اصفهان و با توجه به انتخاب گردشگری به عنوان کلید توسعه استان در سند آمایش سرزمین و سند توسعه اتاق بازرگانی، حفظ جریان آب زاینده‌رود یعنی حفظ آینده اقتصادی اصفهان و اگر این مهم رعایت نشود به زودی کاهش سهم اصفهان در تولید ناخالص ملی خواهیم بود.