تابناک فارس به نقل از فارس:خشکسالی، واژهای مأنوس برای استان فارس و اهالی آن است که طی سالهای گذشته با تبعات آن دستبهگریبان بودهاند.
به همین دلیل است که خبر حفر چاه آب نیمکیلومتری در شهرستان جهرم هم مایه تعجب و نگرانی خیلیها در این استان نمیشود!
داستان ازاینقرار است که عمق چاههای آب در استان فارس از چند متر و یا چند ده متر طی دهههای اخیر، اینک به چند صد متر رسیده و با تداوم روند فعلی، احتمالاً تا چند سال آینده به یک کیلومتر و یا شاید بیشتر هم برسد!
فرماندار شهرستان گرمسیری جهرم در همین رابطه میگوید یک حلقه چاه به عمق 520 متر برای استخراج آب آشامیدنی در جهرم حفر شده که به نظر میرسد این چاه عمیقترین چاه آب شرب کشور است.
فرماندار جهرم در ادامه تصریح میکند: «این چاه باهدف رفع کمبود آب آشامیدنی 7 روستای بخش مرکزی و کردیان جهرم حفر شده و میزان آبدهی این چاه 22 لیتر در ثانیه اعلامشده است»
اما چرا استان فارس به این نقطه از بحران رسیده که اینک باید برای دستیابی به منابع آبی، چند صد متر زیرزمین را جستجو کند؟
علیرضا صحراییان معاون استاندار فارس و فرماندار ویژه شهرستان جهرم یکی از علل این مسئله را وجود 2 هزار و 700 چاه غیرمجاز در این شهرستان میداند که معادل چاههای غیرمجاز 6 استان کشور است و معاون حفاظت و بهرهبرداری سازمان آب منطقهای فارس نیز دراینباره ضمن اشاره به برداشت 80 درصد منابع آب تجدیدپذیر در این شهرستان میگوید: از 120 حلقه چاه صنعتی در جهرم، 100 برابر حد مجاز برداشت میشود!
حال اگر این مسئله را به دیگر شهرستانهای گرمسیری فارس نیز تعمیم دهیم آنگاه درخواهیم یافت که استان فارس با چه فاجعهای روبروست!
فرونشست زمین را جدی بگیریم!
تحقیقات نشان داده در بین عوامل مؤثر در ایجاد فرونشست زمین، برداشت بیشازحد مجاز از منابع آب زیرزمینی بیش از هر عامل دیگری در بروز این پدیده مؤثر است که این مسئله نیز نتیجه عدم وجود مدیریت درست منابع آب در بخش برداشت و از سوی دیگر هدر رفت حجم بسیاری از آن درنتیجه نادرست بودن شیوههای کشاورزی و مصارف صنعتی و شهری یا بهطور خلاصه مصرف نامتناسب و ناصحیح آب بوده است.
ازجمله مهمترین تهدیدات «پدیده فرونشست زمین» میتوان به تخلیه مناطق درخطر فرونشست و کوچ اجباری مردم این مناطق اشاره کرد. روز گذشته معاون عمران روستایی بنیاد مسکن فارس اعلام کرد: 3 روستای استان فارس که در سالهای گذشته از رانش و فرونشست زمین آسیبهای جدی دیده است جابهجا میشوند و جانمایی کارشناسی برای این روستاها انجام شده است.
مصطفی هاشمی اظهار داشت: روستای کوه سفید داراب و دیندارلوی فسا، از فرونشست و افت آبهای زیرزمینی آسیب فراوان دیدهاند که در جانمایی جدید جابهجا میشوند.
معاون عمران روستایی بنیاد مسکن فارس گفت: همچنین روستای مشایخ شهرستان ممسنی که از پدیده رانش زمین آسیبدیده است در جانمایی جدید جابهجا میشود.
چندی پیش عنوان شد نشست سالانه زمین در نیومکزیکو به مقدار 34 سانتیمتر در سال بیشترین رقم ثبت شده در کره زمین را بهعنوان فرونشست زمین به خود اختصاص داده بود، ولی اکنون طبق جدیدترین بررسیها، استان فارس با نشستی سالانه به میزان 56 سانتیمتر، نیومکزیکو را از صدر بیشترین فرونشستها برداشته و نام خود را بهجای آن به ثبت رسانده است.
آیا عمق فاجعه را درک میکنیم؟
استان فارس اینک در یک حالت بحرانی و فاجعهآمیز به سر میبرد. خشکسالی مستمر منابع آبی استان را نابود کرده، کشاورزی استان که منبع تأمین درآمد بیشتر فارسیها بوده را در بسیاری از مناطق استان به مرز تعطیلی کشانده و در ادامه، حیات صنایع فارس که به آب وابستهاند را نیز با اماواگر مواجه کرده است.
سال گذشته بود که مدیرعامل آب منطقهای فارس درباره بحران خشکسالی در استان گفته بود: «شیراز در وضعیت قرمز خشکسالی قرار دارد که در این خصوص باید وضعیت کشاورزی ساماندهی شود.»
حال پس از گذشت یک سال و تشدید بحران خشکسالی، باید اذعان داشت بحران کمبود منابع آب دیگر کلیه خطوط قرمز را درنوردیده و به یک بحران تمامعیار تبدیل شده است؛ بحرانی که البته چندان جدی گرفته نمیشود!
چه باید کرد؟
خشکسالی واقعیتی است که بیش از نیمی از جهان با آن روبروست و همه بر این باورند که امسال باید با تشنگی دستوپنجه نرم کنند. در این شرایط دست روی دست گذاشتن و تماشای وضع اسفبار تشنگی آسمان و زمین، کاری عاقلانه نیست و باید از همین امروز دستبهکار شد تا بیشتر از این، مراتع و علفزارهای خشکشده در دو سوی جادهها، چشمها را نیازارد.
حال چه باید کرد؟ مسلماً تنها پاسخ به این سؤال، مدیریت بهینه مصرف آب در استان است. بهراستی، هنگامیکه کشت یک محصول کشاورزی صرفه اقتصادی ندارد و برای عملآوری آن نیز تا دهها لیتر آب مصرف میشود، چه دلیلی برای تداوم آن وجود دارد؟ در استانی که اینچنین درگیر خشکسالی و تبعات آن است کشت محصول پرآبی چون برنج چه توجیهی دارد؟ درحالیکه کشاورزی بیش از هشتاد درصد مصرف منابع آبی استان فارس را به خود اختصاص داده، آیا وقت آن نرسیده که برای خاتمه دادن به کشاورزی سنتی که حاصلی جز هدر رفت منابع آبی نداشته اقدام جدی و مؤثر صورت پذیرد؟
چه کسی جز دولت باید جلوی تداوم این روند غلط را در استان فارس بگیرد؟ چرا وظیفه تولید عمده محصولات کشاورزی نظیر گندم در میان همه استانهای کشور، تنها بر گُرده فارس گذاشته شد تا جایی که استانی که میتوانست چشم اندازهای روشن صنعتی داشته باشد، حال با گرفتار شدن در باتلاق تداوم کشاورزی سنتی و کشت محصولات استراتژیک به هر قیمت ممکن، هم فرصتهای توسعه و صنعتی شدن را ازدست داده و هم با از دست رفتن منابع آبی، هماینک با یک فاجعه عمیق مواجه است!
علاوه بر این، تأخیر در پرداخت خسارتهای مالی کشاورزان طی مدت اخیر که بعضاً با تأخیرهای چندساله همراه بوده، مانع از آن میشود که کشاورزان بتوانند برای جبران خسارتهای وارده، کشتهای جایگزین انتخاب کنند و یا راهی دیگر در پیش گیرند؛ بنابراین نخستین گامها و بلکه اساسیترین آنها باید توسط دولت برداشته شود؛ مدیریت بهینه مصرف آب در بخش کشاورزی و جلوگیری از هدر رفت آن، ایجاد منع برای کشت محصولات پرآب، پرداخت معوقات و طلب خسارات ناشی از خشکسالی به کشاورزان، نظارت دقیق و انسداد چاههای آب غیرمجاز، عوامل کلیدی هستند که سبب میشود استان فارس در مواجهه با بحران خشکسالی با تبعات کمتری مواجه باشد. در غیر این صورت، سرنوشت روستاهایی چون دیدارلوی فسا، کوه سفید داراب، مشایخ ممسنی و ایج استهبان در انتظار دیگر مناطق استان نیز خواهد بود.